ÜLKE PROFİLİ:

   KKTC’nin  2020 yılı itibariyle nifusu 376,284’ dir.

Kıbrıs, Akdeniz’in Sicilya ve Sardinya’dan sonra üçüncü büyük adasıdır. KKTC’nin toplam yüzölçümü 3.355 km2’dir ve adanın üçte birine karşılık gelmektedir. Yaklaşık olarak ada sahillerinin yarısı KKTC sınırları içerisindedir. KKTC’nin kuzeyinde 65 km mesafede Türkiye, doğusunda 112 km mesafede Suriye, 267 km mesafede İsrail ve 162 km mesafede Lübnan, güneyinde GKRY ve 418 km mesafede Mısır, batısında ise 965 km mesafede Yunanistan yer almaktadır. Başkent Lefkoşa Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nin en büyük kentidir. Deniz kıyısında yer alan Gazimağusa ve Girne de diğer önemli kentlerdir. Güzelyurt ve Lefke ise geniş narenciye bahçeleri ile ünlü iki şehirdir. KKTC’de ekilebilen %45 verimli arazinin %20’si sulanmaktadır. KKTC genelinin %20’si ormanlık alan olup yoğun bir ağaçlandırma programı devam etmektedir. Kuzey Kıbrıs’ın iklimi tipik bir Akdeniz iklimidir. Yazları uzun ve kurak, kışları ise yağmurludur. Yıllık ortalama sıcaklık 19 derecedir. Yaz ortası sıcaklık 40 derece civarında seyretmektedir. Kışın hava oldukça yumuşaktır ve yıllık ortalama 500 mm yağmur düşmektedir. Siyasi ve İdari Yapı KKTC Anayasası bir temsili demokrasiyi öngörür. Egemenlik KKTC yurttaşlarından oluşan halkındır ve halk adına görevlendirilen organlar eliyle kullanılır. Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nde çok partili demokrasi uygulanmaktadır.

Mobilya dergisinin bu sayısında ikinci dosyamız Kıbrıs dosyasıdır, Tabiki KKTC ekonomisi ticareti Türkiye ilişkileri ve özelinde sanayisi ve mobilya sanayisini inceleyeceğiz. Burada KKTC ekonomisinin ana dinamikleri olan Eğitim ve turizm sektörüne de değinerek genel anlamda ülke ekonomisinin zayıf ve güçlü yönlerini de inceleyerek bir çerçeve çizmeye çalışacağız. Bu vesileyle niş sektör olarak  KKTC Mobilya sanayicileri derneği tarafından gerçekleştirilen bir raporu burada incelerken, aynı zamanda ülkenin ticarı pek çok yönünü de ele alacağız.

            Bu dosyayı hazırlamamızda etkisi olan Kuzey Kıbrıs Mobilya Sanayicileri Derneği Başkanı dostumuz,Sn Hüseyin Ciddi ile sektör üzerine sohbet ederken Türkiye’yi yakından ilgilendiren ve hemen her an  pek çok yönüyle Türkiye’nin gündeminde olan, kimi zaman uluslararası sorunların merkezindeki bu ülkenin mobilya sektörünü neden incelemediğimizi düşündüm. KKTC’nin bu sektörünü ne kadar tanıyoruz, Türkiye ile ilişkileri ne düzeydedir. Ana tedarik noktaları nerelerdir? Yıllardır burada üretim yapan firmalar var, bu firmalar kimlerle çalışıyorlar ana girdileri nerelerden tedarik ediyorlar gibi pek çok sorunun cevabı bu çalışmada ortaya çıkacaktı.

Sonuçta önemli bir turizm ülkesi olan KKTC’de pek çok turistik tesis 5 yıldızlı oteller ve 400 bine yakın insanın yaşadığı bir ülkenin mobilya aksesuar orman ürünleri kapı, pencere vb  pek çok ihtiyaçlarını düşündüğümüzde etkili bir Pazar ve ticaret alanı olması kaçınılmazdı.

             Bu dosyanın hazırlanma süreci bu düşünceler etrafında oluştu ve gelişerek çok yönlü uzun bir kaynak araştırmasıyla bu hale geldi. Okurlarımız açısından da ilginç bir dosya olduğunu sanıyorum. Hepimiz okurken KKTC ile ilgili detaylı bilgilere ulaşmış olacağız.

 Nispeten az sayıda insanın yaşadığı ada ekonomilerinin iç ve dış pazarlara olan sınırlı erişimi, küresel rekabet edebilirlikte dezavantaja neden olabilmektedir. Bu durum diğer ada ülkelerinde olduğu gibi KKTC’nin de küresel rekabet gücünü etkilemektedir. İşte bu soruları cevaplarını bulmaya çalışacağız.  Ülkenin lokomotif sektörleri olan eğitim ve turizm sektörlerine kısaca değindiktan sonra Bankacılık Finans, genel vb ekonomilerini ve ticari mevzuatlar hakkında da kısa bilgileri paylaşacağız. Ardından da   mobilya sektörünün detaylarına gireceğiz.

KKTC’nde büyüyen bir sektör olarak Eğitim Sektörü:

Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nde yükseköğretim sektörü, ülkenin lokomotif sektörlerinden olup, Yükseköğretim sektörünün KKTC ekonomisindeki yaklaşık payı %40 civarında bulunmaktadır. KKTC’de yükseköğrenim bugünkü adıyla Doğu Akdeniz Üniversitesi'nin temellerini oluşturan Yüksek Teknoloji Enstitüsü’nün kurulması ile 1979 yılında başlamıştır. "Yükseköğretim Kurumları Kuruluş, Görev, Denetleme ve Akreditasyonu Yasası" ise ilk üniversitelerin kuruluşundan yıllar sonra 1993 yılında yürürlüğe girmiş ve bu yasaya göre Yükseköğretim Kurumları Denetleme ve Akreditasyon Kurulu (YÖDAK) kurulmuştur.

KKTC’de sürekli artan öğrenci sayısı 100 bini geçmiş olup, KKTC nüfusunun Üçte biri, KKTC’deki mevcut toplam nüfusun yaklaşık dörtte birine tekabül etmektedir.

            KKTC hukuk sistemi, hem İngiliz hem Türk hukuk sisteminin etkilerini taşımaktadır.  Türkiye’den farklı bir hukuki birikime sahip KKTC’de, önceden belirlenmiş koşulları yerine getirmek ve yasal sınırlamalara riayet etmek kaydıyla, yabancıların çalışma hak ve özgürlükleri bulunmaktadır. Ancak bazı mesleklerin icrasında çeşitli birliklere üyelik şartı aranırken, bu birliklere üyelikte KKTC vatandaşı olma şartı olduğu için yabancı çalışanlar belirli meslekleri icra edememektedir.xxiv Diğer yandan KKTC’de iki yıldan daha uzun süreli çalışma izinleri alınamamaktadır.xxv Çalışma izinlerinin yenilenmesi hususunda uygulamadaki prosedürlerin yarattığı parasal ve zaman gibi doğrudan ve dolaylı maliyetler ise yabancı istihdamını zorlaştırabilmektedir.

             KKTC’de uygulanan mevcut sistem, yabancı yatırımcıların KKTC’yi tercih etmesinin önünde bir engel olarak ön plana çıkmaktadır. Ek olarak, Türkiye’de iş yapmak isteyen bir KKTC vatandaşı, T.C. vatandaşı olmak için yasal başvurusunu kolaylıkla yapabilmektedir. KKTC’de iş yapmak isteyen bir T.C. vatandaşına ise KKTC vatandaşlığı alma, iş kurma ve işi sürdürme gibi konularda ek bir kolaylık tanınmamaktadır. Ayrıca, sermaye yatırımı karşılığında elde edilen vatandaşlık için şartlar Malta’da 150 bin euro, Türkiye’de 500 bin dolar, GKRY’de 2 milyon euro iken bu değerin KKTC’de diğer ülkelerin çok üzerinde olup 3 milyon euro olması ise yine yabancı yatırımcı için KKTC’nin cazibesini azaltmaktadır.xlix Hâlihazırda karşılaşılan ambargolar nedeniyle uluslararası ticarette sıkıntı yaşayan KKTC, bu dezavantajın önüne geçecek cazip bir yatırım ortamına ihtiyaç duymaktadır. Bu bağlamda vatandaşlık için gerekli sermaye bedelinin de yatırımcıyı cezbedecek nitelikte olması gerekmektedir. Ek olarak, KKTC’de kurulan yabancı ortaklı şirketlerin operasyonları sırasında farklı belge ve işlemlere tabi olabildikleri tespit edilmektedir.  Sonuç olarak T.C. vatandaşları dâhil yabancı yatırımcıların KKTC’de daha fazla yatırım gerçekleştirmeleri için daha cazip bir yasal çerçeveye ihtiyaç duyulmaktadır.

Genel olarak değerlendirildiğinde ise KKTC’nin Türkiye’den ithalatı 2013-2016 döneminde azalan, 2016-2018 döneminde ise tekrar yükselişe geçen bir eğilim göstermektedir. Bununla birlikte, KKTC’nin ihracatında Türkiye’nin payının 2013 yılında yüzde 64 iken 2017 yılında yüzde 52’ye düşmesi, KKTC’nin ihracatında son yıllarda Türkiye dışında üçüncü pazarların etkinliğinin arttığına işaret etmektedir.

KKTC’nde sanayi işletmeleri,

 ülkenin ekonomik ve doğal yapısı gereği, küçük ve orta büyüklükteki işletmelerden oluşmaktadır. KKTC sanayi faaliyetleri, çok fazla kuruluş sermayesi gerektirmeyen, daha geniş tüketim payı olan ve ilk yatırımı daha çabuk geri ödeyen hafif sanayi alanlarında yoğunlaşmıştır. Mobilya, PVC, alüminyum ve cam, temizlik ürünleri, plastik, tekstil, metal işleme gibi ürün ve sektörler özellikle turizm sektörüne ve iç tüketime yönelik sektörler olarak gelişme göstermiştir. Bu işletmeler büyük çoğunlukla aile şirketleri halinde faaliyet göstermektedir.

            KKTC’de sanayi sektörü GSYİH’dan yaklaşık %9 pay almaktadır.

Son dönemde sıkışıklık yaşayan inşaat sektöründe, değerlendirilmeyen mevcut yapıların ve yapılacak yeni yapıların yatırım aracına dönüştürülmesi ve sektörel canlılık yaratmak için 9/7/2007 tarihinde 63/2007 sayılı Mortgage Yasası (Konut Edindirme Yasası) çıkarılmıştır. Oturmaya elverişli konutu olmayan ve yurtdışından kesin dönüş yapacak KKTC vatandaşlarını konut sahibi yapmak bu yasanın amaçlarından biridir.

KKTC’de inşaat sektörü GSYİH’dan yaklaşık %11-12 pay almaktadır.

KKTC’nin ihracat ve ithalatında hâlihazırda kullanılmakta olan Serbest Limanlar, ikili iş birliği çerçevesinde, üretim odaklı değerlendirilebilir. Serbest Limanlar bir ülkenin siyasi sınırlarına tabi olsalar da gümrük politikalarında ülke kurallarının uygulanmadığı bölgeler olarak tanımlanmaktadır. Bu çerçevede, Serbest Limanların KKTC’nin tanınırlığı açısından oluşan sınırlamaların etkisini azaltacak artı bir avantajı bulunmamaktadır. KKTC’deki Serbest Limanlar, ürünlerin gümrük vergi ve süreçlerinden muaf olarak süresiz bir şekilde bekletilebildikleri depolar olarak işlev göstermektedir. Serbest Limanlardan genel olarak Serbest Bölgeler üzerinden gerçekleştirilen nihai ihracat ve ithalatta ayrıca bir vergi avantajı bulunmayıp, o alanda bulunulduğu sürece geçici bir muafiyet söz konusu olmaktadır. Serbest Limanlarda üretim mümkün olsa da KKTC’deki bu alanlar, Türkiye’den farklı olarak, ağırlıkla depolama alanları olarak kullanılmaktadır. Bu alanların, ikili iş birliğindeki potansiyelini gerçekleştirilebilmesi için faaliyet şartı getirilerek, öncelik verilen alanlarda üretim ve istihdam odağı ile firmalara açılması önerilmektedir

            KKTC - GKRY ikili iş birlikleri ve KKTC - Türkiye - GKRY üçlü iş birlikleri için önemli bir yasal zemin sunan Yeşil Hat Tüzüğü, sahip olduğu potansiyel düzeyinde kullanılmamaktadır. Yeşil Hat Tüzüğü uyarınca, KKTC’de üretilen ürünlerin GKRY’ye satışı, KTTO’nun vereceği Refakat Belgesi ile birlikte mümkün olmaktadır.cx Söz konusu ürünlerin Refakat Belgesi alabilmeleri için tamamen KKTC’de yetiştirilmeleri/üretilmeleri veya hammaddesinin yurt dışından gelmesi durumunda ise KKTC’de işleme tabi tutularak ve yeterli katkı sağlanarak yeni bir ürün elde edilmesi gerekmektedir

2018 tarihinde KTTO tarafından gerçekleştirilen araştırmaya göre, GKRY’de günlük ihtiyaçların karşılanması için yapılan alışverişlerde ürünlerin fiyat ortalamasının KKTC’ye göre yüzde 48 daha pahalı olduğu tespit edilmiştir.

1.  KKTC’de yalnızca sınırlı lokasyonlarda erişilebilen fiber optik ağının adaya hızlı bir şekilde dağıtılması gerekmektedir.
2. . Türkiye - KKTC arasında enerjinin iletimi için fiziksel bir altyapının (enterkonnektenin) hayata geçirilmesi, KKTC’yi Türkiye gibi güçlü bir şebekeye bağlarken adanın yenilebilir enerji potansiyelinin hayata geçirilebilmesi ve yüksek elektrik fiyatlarının düşürülebilmesi için de önem arz etmektedir.
3. . KKTC ve Türkiye arasındaki gümrük iş ve işlemlerinin uyumlaştırılması, gelecekte ikili iş birliklerinin geliştirilmesi için önem arz etmektedir.
4. . Ürün bazında tarife cetvellerine ulaşmak için KKTC’nin tarife yasalarını incelemek gerekirken bu alanda kullanıcı dostu bir web ara yüzünün sunulması, ikili ticaretin geliştirilmesi için önemli bir gelişme olabilir.
5. . KKTC’nin ihracat ve ithalatında hâlihazırda kullanılmakta olan Serbest Limanlar, ikili iş birliği çerçevesinde, üretim odaklı değerlendirilebilir.
6. . Üretim kapasitesinin geliştirilmesinde mobilya sektöründe ikili iş birliği için fırsat alanları öne çıkmaktadır. Sektör genelinde, yumuşak döşeme (koltuk, sandalye vb.), mobilya sektörü ile bağlantılı olan demir vb. ürünler, cam işleme faaliyetleri ve mobilya boyama faaliyetleri için mevcutta bir fırsat alanı olduğu değerlendirilmektedir.

Turizm sektörü:

Kıbrıs Türk halkına uygulanan haksız ambargoların en önemlilerinden biri GKRY’nin engellemeleri nedeniyle Türkiye dışındaki ülkelerden KKTC’ne doğrudan uçuşların yapılamamasıdır. KKTC’ne yapılan tüm uçuşlar Türkiye’de zorunlu iniş yapılarak gerçekleşmektedir. Bu durum ise uçuş maliyetlerinin artmasına ve zaman kaybına neden olmaktadır. Azerbaycan’la KKTC arasında gelişen iyi ilişkiler çerçevesinde ilk kez 2005’te Bakü’den özel bir havayolu şirketi KKTC’ne direkt uçuş gerçekleştirmiştir. Rum tarafının baskıları nedeniyle bu uçuşlar devam edememiştir.

KKTC ekonomisinin büyük gelir potansiyelini oluşturmakta olan turizm sektöründe yatırımların önündeki bürokratik engeller kalktığında sektörün daha da canlanacağı beklenmektedir

Bankacılık ve Finans Sektörü:

 KKTC’nde resmi para birimi Türk Lirası’dır (TL). Gerçek ve tüzel kişilerin döviz bulundurması, dövizle tasarruf yapması, dövizi bir mübadele aracı olarak kullanması ve ödeme emri ve akitlerindeki rakamları döviz ile ifade etmesi serbesttir.

KKTC’de en önemli finans sektörü bankacılık olmasına rağmen bankacılık dışı finans sektörü de faaliyet göstermektedir. Bunlar, Uluslararası Bankacılık Birimleri, Sigorta Şirketleri, Kooperatifler ve Döviz Bürolarıdır.

KKTC’de kamu gelirlerinin önemli bir bölümünü oluşturan vergi sisteminin sadeleştirilmesine ve vergi tabanını genişletecek düzenlemelere ihtiyaç duyulmaktadır. Tüm bunlara ek olarak, KKTC’deki kamu maliyesinin önemli gelir kaynaklarından biri olarak diğer ülkelere kıyasla nispeten yüksek düzeylerde yer alan dış yardımlar öne çıkmaktadır. KKTC özelinde, kamu geliri kapsamında yer verilen dış yardımlar, diğer yardımlar ve Türkiye Cumhuriyeti (T.C.) yardımları olarak ayrı ayrı incelendiğinde, Türkiye’nin KKTC ekonomisine sağladığı T.C. yardımlarının, KKTC’nin GSYH’sinden yüzde 2’lik bir pay aldığı görülmektedir.

            2010 yılından itibaren, mali disiplinin sağlanması, özel sektörün güçlenmesi ve kamunun ekonomideki rolünün azaltılarak etkin ve verimli kamu hizmetlerinin temini gibi amaçlar, ekonomik programların temel yaklaşımını oluşturmaktadır. Nitekim KKTC bütçesinin seyri yıllar içerisinde incelendiğinde, KKTC’nin T.C. yardımları haricindeki yerel bütçesinde, bütçe açığının giderek azalıp 2018 yılı itibarı ile 50 milyon Türk Lirası (TL) bütçe fazlası verildiği görülmektedir.

T.C. yardımları, kamu maliyesi için halen önemli bir gelir kaynağı olsa da stratejik sektör seçimleri olarak değerlendirilebilecek turizm ve yükseköğretimde artan faaliyetler, KKTC’yi dış dünya ile olan ekonomik ilişkilerinde görünür bir pozisyona taşımış ve ödemeler dengesinde fazla vermeye başlayan bir ülke haline getirmiştir. Geçmişte sınırlı üretim ve ihracat kapasitesi nedeniyle, KKTC ekonomisinde dış ticaret açığı artış eğilimindeydi. Her ne kadar mal ticaretinde bu tabloda anlamlı bir değişiklik gerçekleşmese de hizmetler alanında yer alan turizm ve yükseköğretim sektörlerindeki artan performans ile bu alandaki gelirler, dış ticaret açığını kapatarak KKTC’nin ödemeler dengesinde fazla vermeye başlamasını sağlamıştır. Bu performansıyla KKTC, emsal ülkeler arasında Malta’dan sonra GSYH’sine oranla en yüksek oranda cari işlemler fazlası veren ülke olarak öne çıkmaktadır.

T.C. yardımlarının yüzde 0,2, turizmin yüzde 24,1 ve yükseköğretimin yüzde 20,8’lik paylara sahip olduğu görülmektedir.

 KKTC mevzuatına göre, ülke sınırları dışında kurulmuş olan ve KKTC’de bir şube açmak suretiyle faaliyette bulunan şirketler “Yabancı Şirket” (Y.Ş.) olarak adlandırılmaktadır.

Pasaport ve Vize İşlemleri:

KKTC’ne gelecek olan yabancı uyruklular için vize uygulaması, vatandaşı olduğu ülkeye göre değişiklik göstermektedir. Türkiye Cumhuriyeti vatandaşları T.C. nüfus cüzdan veya pasaportları ile KKTC’ye giriş yapabilmektedir. Avrupa Birliği vatandaşları geçerli bir AB pasaportu veya ulusal kimlik kartı ile KKTC’ne giriş yapabilir. Türk vatandaşları üç ayı geçmemek üzere Nüfus Cüzdanı ile KKTC'yi ziyaret edebilmektedir. Ancak, çalışmak amacı ile gelenler pasaportla giriş yapmak zorundadırlar.

KKTC’deki Bazı Odalar ve Birlikler:

Kıbrıs Türk Ticaret Odası www.ktto.net

Kıbrıs Türk Sanayi Odası www.kibso.org

Kıbrıs Türk Esnaf ve Zanaatkârlar Odası www.ktezo.org

Kıbrıs Türk İnşaat Müteahhitleri Birliği www.ktimb.org

Kıbrıs Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği www.ktmmob.org

Kalkanlı Teknoloji Vadisi

(KALTEV) ODTÜ KALTEV, ODTÜ Kuzey Kıbrıs Kampusu arazisi içerisinde oluşturulmaya başlanan bir bilim ve teknoloji üretimi odaklı girişimdir. Kamu ve endüstri kuruluşları ile girişimciler, araştırmacılar ve öğrencileri bir araya getiren; disiplinler arası çalışmalarla yenilikçi çözümler üretmeyi amaçlayan, yenilikçi ve gelişime açık tüm tasarım ve üretim süreçlerini destekleyen bir teknoloji geliştirme alanıdır. Yenilikçi teknolojiler üreten girişimciler ile bu teknolojilere altyapı sağlayacak akademisyenleri bir araya getiren bir Ar-Ge ve üretim alanı olarak tasarlandı. KKTC’deki tüm araştırmacılara, öğrencilere ve sanayiye açıktır. İçerisinde; sosyal bilimlerin de dahil olduğu araştırma ve geliştirme laboratuvarları, kuluçka merkezleri, teknoloji transfer ofislerinin olduğu, hem akademik birimlerin hem de ileri teknoloji firmalarının bir arada yer aldığı yeni ve özgün bir ekosistemdir.

KKTC’YE İHRACAT 1 MİLYAR DOLAR SINIRINDA

KKTC 2019 yılında 1 milyar 528 milyon dolar tutarında ithalat gerçekleştirdi. Söz konusu ithalatın 928 milyon 151 milyon dolarlık kısmını Türkiye’den yapan KKTC, yine aynı yıl içerisinde gerçekleştirdiği 82 milyon dolarlık ihracatının 43 milyon dolarlık kısmını da Türkiye’ye yaptı.

Kuzey Kıbrıs Tu?rk Cumhuriyetin’de mobilya imalat sekto?ru? 1980 yılı sonrası gelis?meye bas?lamıs? ve piyasaya yeni mobilya u?reticileri girmis?tir. S?u anki mobilya u?reticilerinin %85.4’u? 1980 yılı sonrası kurulmus?tur .

Mobilya sekto?ru?nu?n istihdama katkısına bakıldıg?ında elde edilen verilere go?re aras?tırmaya katılan mobilya u?reticisinde c?es?itli kademeler ve uzmanlık alanlarında toplamda 1,318 kis?i c?alıs?maktadır. I?s?letmelerin c?alıs?tırdıg?ı kis?i sayısı incelendig?inde ise mobilya u?reticilerinin %57’sinin 1 – 5 arası c?alıs?anı oldug?u go?ru?lmektedir (Bkz. Tablo 20). C?alıs?anların kategorilerine bakıldıg?ında ise c?alıs?anların %5.9’unun mu?hen- dis, %29’unun u?niversite mezunu ve %65.1’nin ise is?c?i statu?su?nde kendilerini tanımladıklarını go?rmektey- iz. C?alıs?anların cinsiyet dag?ılımına bakıldıg?ında %16.5’inin kadın geriye kalan %83.5’inin ise erkek oldug?u go?ru?lmektedir.

Hammaddesinin tamamen yurt dıs?ından ithal edildig?i du?s?u?nu?ldu?g?u? zaman mobilya sekto?ru?nu?n o?nemli bir yere sahip oldug?u go?ru?lmektedir. Toplam itahalatın o?nemli mallar itibarı ile dag?ılımına baktıg?ımızda Mobilya ve aksesuar kaleminin 33,892,647 Amerikan Doları deg?eri ile 7. (yedinci) o?nemli sırada old- ug?u go?ru?lmektedir (Bkz. Tablo 2). 2018 yılı verilerine go?re toplam ithalat olan 1,816,364,351 Amerikan Dolarının (Bkz. Tablo 1) %1.9’unu mobilya ve aksamları olus?turmaktadır.

Mobilya sekto?ru?ndeki o?rgu?tlenme ancak S?ubat 2019 tarihinde Mobilya Sanayicileri Derneg?i (MOSAD) nin kurulus?u ile yapılabilmis?tir.

YO?NETI?M KURULU U?YELERI?

Hu?seyin CI?DDI? – Bas?kan, Muzafer YU?KSEL – Asbas?kan, Ahmet C?ELER – Genel Sekreter, Ahmet KASAPOG?LULARI – Sayman, Erdog?an AS?IK – Sosyal Organizasyon Sorumlusu

Kuzey Kıbrıs Mobilya Sekto?ru?nu?n KKTC Ekonomisindeki Yeri

KKTC Dıs? Ticaret dengesi son 4 yıl istatistiklerine bakıldıg?ında ABD Doları cinsinden ithalatın artıs? go?sterdig?i ancak ihracatın azaldıg?ı go?ru?lmektedir.

Tablo 1: 2015 – 2018 Yılları I?thalat – I?hracat I?Statistikleri

2018 yılı verilerine go?re ihracatın ithalatı kars?ılama oranı %5.6 olarak gerekles?mis?tir. Dıs? ticaret dengesi 2018 yılında 1,715,512,406 ABD Doları deg?erinde ac?ık vermis?tir. Mobilya sek- to?ru?nu?n ithalat ic?erisindeki payına bakıdıg?ında “Mobilya ve aksesuar” kale- minin 33,892,647 ABD Doları deg?eri ile 7. (yedinci) sırada oldug?u go?ru?lmektedir.

  2015 – 2018 Yılları I?thalat – I?hracat I?Statistikleri

2018 yılı verilerine go?re ihracatın ithalatı kars?ılama oranı %5.6 olarak gerekles?mis?tir. Dıs? ticaret dengesi 2018 yılında 1,715,512,406 ABD Doları deg?erinde ac?ık vermis?tir. Mobilya sek- to?ru?nu?n ithalat ic?erisindeki payına bakıdıg?ında “Mobilya ve aksesuar” kale- minin 33,892,647 ABD Doları deg?eri ile 7. (yedinci) sırada oldug?u go?ru?lmektedir.

  Toplam I?thalatın O?nemli Mallar I?tibarıyla Dag?ılımı (Kıymet ABD $ )

Mal bazında ihracat kalemlerine bakıldıg?ında Mobilya ile ilgili 2018 yılında Tu?rkiye’ye Kereste (4,212 ABD $), Kuzey Irak’a ahs?ap mobi- lya (2,155 ABD $) olarak iki kalem gerc?ekles?mis?tir. Gu?ney Kıbrıs’a ise Mobilyalar, somyalar, yataklar kalemleri adı altında 509,256 euro deg?erinde mal ihracat yapılmıs?tır. 2018 yılında mobilya sekto?ru? ile ilgili toplamda 561,397 ABD Doları toplam ihracat yapılmıs?tır. KKTC’den yapılan toplam ihracatın %1’ini mobilya sekto?ru? ile ilgili u?ru?nler yer almaktadır.

Mobilya Sekto?ru? u?reticilerinin ac?ık alan, kapalı alan ve mag?aza (show room) miktarları me-
tre kare cinsinden sorulmus? ve ankete katılan is?letmelerin 73,452 m2 Ac?ık Alan, 96,871 m2 Kapalı Alan, 31,930 m2 ise sahip oldukları Mag?azanın toplam alanı olarak bulunmus?tur.

  I?s?letme Sahibinin Eg?itim Seviyesi

Aras?tırmaya katılan is?letme sahiplerinin eg?itim seviyesi incelendig?inde ilkokul % 29, lise % 25, u?niversi- te % 24, ortaokul % 15 ve yu?ksek lisans % 7 olarak go?zlemlenmis?tir.

  I?s?letme Aile I?s?letmesi mi?

Aras?tırmaya katılan mobilya u?reticilerinin %66’sı Aile I?s?letmesi olup olmadıg?ı yo?nu?nde cevap verebilm- is? geriye kalan %34’u? ise Aile is?letmesi olup olmama konusunda cevap vermek istememis?tir. Soruya cevaplayanların bu?yu?k bir oranı ile %73’u? Aile is?letmesi oldug?unu belirtmis?tir. % 27 ise aile is?letmesi olmadıg?ını belirtmis?tir.

Aras?tırtmaya katılan mobilya u?reticilerine mobilyacılık sekto?ru?nu?n en bu?yu?k tehditleri nelerdir diye sor- uldug?unda %31 ile kac?ak is?letmelerin , %30 ile ithal malların, %29 ile kac?ak is?c?ilerin ve %10 ile tes?vik sistemi oldug?unu belirtmis?lerdir. En c?ok katılım %31 ile kac?ak is?letme oldug?u ortaya c?ıkmıs?tır.

I?stihdam – C?alıs?an Sayısı (Tablo 13 – Tablo 31)

Yapılan aras?tırmada 149 is?letmede toplamda 1,318 kis?i c?alıs?tıg?ı tesbit edilmis?tir. Mobilya u?retici is?letme bas?ına ortalama 8.8 kis?i c?alıs?maktadır. Mobilya sekto?ru?nde toplamda 213 u?retici oldug?u varsayıldıg?ın- da toplam mobilya sekto?ru?nde c?alıs?an sayısının 1,900 civarı oldug?u tahmin edilmektedir. C?alıs?anların cinsiyet dag?ılımına baktıg?ımızda c?alıs?anların %16.5’nin kadın oldug?u go?ru?lmektedir.

C?alıs?anların %5.9’u mu?hendis, %29’u u?niversite mezunu ve geriye kalan %65.1’nin ise is?c?i oldug?u go?ru?lmektedir.

  I?s?letmenin C?alıs?an I?S?C?I? Sayısı

Aras?tırmada I?s?letmenin C?alıs?an I?s?c?i Sayısına baktıg?ımızda 1-5 is?c?i % 70 oranı ile , 6-10 is?c?i % 18 oranı ile, 11-20 is?c?i ve 21-40 is?c?i % 10 oranı ile ve 50-100 is?c?i % 1 oranı ile go?zlemlenmis?tir.

Tablo 23: C?alıs?an Dag?ılımı

C?alıs?anların kurum ic?indeki dag?ılımı go?z o?nu?ne alındıg?ında %23’lu?k kısmı usta-usta bas?ı, %18’lik kısmı yo?netici, %16 is?c?i, %14 u?niversite mezunu c?alıs?an, %13 idari personel olup %9 teknik personel %4 mu?hendis s?eklinde go?zlenmektedir.  

Is?letmelerin c?alıs?tırdıg?ı personel oranlarına bakıldıg?ında %22 oranla en fazla c?alıs?anın oldug?u bo?lu?m u?retim ustası olup onu sırasıyla %17’ile montaj elemanı %14 ile ic? mimar %14 ile c?ırak %12 ile boyacı % 3 mu?hendis %3 oymacı %3 dig?er elemanlar izlemektedir.

İs?letmenizde TC uyruklu c?alıs?anların sayısal olarak belirtiniz sorusuna cevap veren- lerin %24’lu?k kısımın- da 1 kis?i c?alıs?ırken %14’lu?k kısımda 4 kis?i istihdam edilmis?tir. Geri kalan oranlar ise %12’lik kısımda 4 kis?i, %12’de 3 kis?i, %8’de 5  kis?i, %5’te 7 kis?i, %4’te 6 kis?i, %3’te 15 kis?i, %3’te 9 kis?i s?eklinde sıralanmıştır.

  I?s?letmenizde TC uyruklu c?alıs?anların sayısal olarak belirtiniz?

Is?letmelerde c?alıs?an KKTC uyruklu oranlarının genel oranları rmaların %33’u? de 1 kis?i c?alıs?tırken, %26’sında 2 kis?i,%13’u?nde 3 kis?i, %6’sında 6 kis?i, %4’u? 5 kis?i s?eklinde ilerlemektedir.

I?s?letmenizde c?alıs?anların Uyruklarını sayısı:

Mobilyacılık sekto?ru?nde c?alıs?anların uyruklarının oranın bellirlendig?i bu soruda %46 oranla KKTC uyruk- lular bulunurken %40 oranda ise TC uyruklular bulunmaktadır dig?er u?lkelerden gelen c?alıs?an oranı ise %14’tu?r.

Sekto?ru?n hangi is? gu?cu? vasfında personel bulmakta zorlanıldıg?ını belirlemek amacıyla sorulan soruda is?letmecilerin %39’luk kısmı usta bulmakta zorlanırken % 32’lik kısmı dig?er eleman sec?eneg?ini is?aretle- mis?tir geri kalan ihtiyac?lar ise %20 ile is?c?i, %5 c?ırak, %3 boyacı, %2 do?s?emeci olarak ihtiyac? duyulmaktadır.

Aras?tırmada Katılımcı olarak katılınan fuar var mı? sorusuna katılımcıların en yu?ksek deg?eri % 9.5 oranı ile Kıbrıs ic?i fuarları oldug?u go?zlemlenmis?tir.

Ziyaretc?i Olarak Katılınan Fuarlar

Aras?tırmada Ziyaretc?i olarak katılınan fuarlara baktıg?ımızda katılımcıların en yu?ksek deg?eri % 39.5 oranı ile I?stanbul oldug?u go?ru?lmektedir.

K.T. Mobilya Sanayicileri Derneg?i Sekto?r Raporu 2019

Aras?tırmada Derneg?inizin Hangi Faaliyetlerini Yapmasını I?sterdiniz? sorusuna katılımcılar % 63.8 oranı ile I?s? Ag?ları Gelis?tirme Faaliyetleri, % 59.1 oranı ile Yerel Fuar Organizasyonları, % 51 oranı ile Lobicilik, % 49 oranı ile I?craat Gelis?tirme, % 47.7 oranı ile Yerel I?s? Gelis?tirme Faaliyetleri, % 43 oranı ile Sekto?rel Bilgilendirme Toplantıları, % 30.2 oranı ile Yurt Dıs?ı Fuar Organizasyonlar, % 28.9 oranı ile Kapasite Gelis?tirme Programları, % 25.5 oranı ile Sekto?r I?statistikleri, % 24.2 oranı ile Yurt Dıs?ı C?alıs?ma Gezileri, % 16.8 oranı ile Sekto?rden Yerel ve Uluslararası Haberler ve U?ye Tanıtım, % 10.7 oranı ile AR-GE Kurumları ile Bag?lantı Gelis?tirme olarak go?zlemlenmis?tir.

Aras?tırmada U?RGE Departmanı Var mı? sorusuna katılımcılar % 90 oranı ile var olmadıg?ını, % 10 oranı ile var oldug?unu ifade etmektedir. Aras?tırmada AR-GE, U?R-GE Yapılmama Sebepleri bakımından % 39 oranı ile I?htiyac? Duyulmamsı, % 35 oranı ile Kaynak Yetersizlig?i, % 20 oranı ile bunların dıs?ında Dig?er ve % 6 oranı ile Bilgi Eksiklig?i olarak go?zlemlenmis?tir.

Aras?tırmamıza katılan mobilya u?reticilerinin bu?yu?k bir c?og?unlug?u %77 oranı ile profesyonel yo?netici istihdam etmedig?i yo?nu?nde yanıt vermis?tir. Bu oran ise bize kurumsallas?ma ac?ısından sıkıntıların oldug?unu go?stermektedir.

U?retilen U?ru?n

   Sekto?rde en c?ok u?retilen u?ru?nler % 21’le dolap olurken ardından %17 mutfak takımı, %16 kapı ve %10 aksesuar s?eklinde sıralanmaktadır.

 Bilgisayar Destekli Makina Sayısı(CNC)

KIBRIS SOSYAL BI?LI?MLER U?NI?VERSI?TESI?

Cnc kullanım kimktarları go?z o?nu?ne alındıg?ında is?letmelerin %33’u?nde 1 adet cnc bulunurken,%31’lik kısımda cnc bulunmamaktadır, geri kalan %20’lik kısımda 2 adet cnc bulununmaktadır. Geri kalan is?letmelerde ise %7’lik oranda 4 adet, %4 oranda 5 adet, % 2 oranında 11 adet, yine %2 oranında 3 adet bulunmaktadır.

Tablo Geleneksel Makina Sayısı

I?s?letmelerin geleneksel makina kullanım oranlarını belirten bu soruda is?letmelerin % 18 oranında 24 adet geleneksel makina bulunurken %13 oranındaki is?letmede 17 adet, %10 oranında 14 adet yine %10 oranında 13 adet ,%9 oranında 12 adet geleneksel makina mevcuttur.

Firmanızın tam kapasiteyle c?alıs?amamasının nedenleri nelerdir? Sorusuna %25 orada kaynak yetersizlig?i denirken, %24 oranında talep yetersizlig?ini sec?mis?tir. Geri kalan %15 hammadde eksiklig?i, %15 is?gu?cu? eksiklig?i % 8 teknoloji yetersizlig?i, %6 pazarlama ve tanıtım yetersizlig?i, %5 dig?erler,%3 enerji alt yapı yetersizg?i s?eklinde sıralanmıs?tır.

Son 5 Yılda U?retim Alanına Yatırım Miktarı (do?viz) go?z o?nu?ne alındıg?ında yatırımcıların%13’lu?k kısmı 100000 civarı bir yatırımda bulunurken %6’lık kısımlarda yatırım yapılan 4 bo?lu?m bulunmaktadır bunlar 600000-400000-150000-20000 s?eklinde sıralanmıs?tır geri kalan tu?m yatırım sec?enekleri %3’erlik bo?lu?mlere tekabu?l etmektedir.

Yatırımlarınızı Nasıl Finanse Ediyorsunuz?

Aras?tırtmaya katılan mobilya u?reticilerine “yatırımlarınızı nasıl nanse ediyorsunuz” diye soruldug?unda %77 ile o?z kaynak , %19 ile kredi, %2 hibe ve %1 ile tes?vikli kredi oldug?unu belirtmis?lerdir. En c?ok katılım %77 ile o?zkaynak oldug?u ortaya c?ıkmıs?tır.

I?lk U?c? Mu?s?teri Profiliniz Nedir ?

Mobilya sekto?ru?nu?n ilk 3 mu?s?teri pro line bakıldıg?ında ilk sırayı
% 48’lik oranla perakende sek- to?ru?ne ait oldug?u go?ru?lmek- tedir geri kalanlar ise sırası ile %22 mu?teahhitler, %21 oranıyla dig?er sekto?rlere dag?ılımı bulunmaktadır.

Satıs? Listeniz Tu?rk Lirası Mı, Do?viz Mi?

Sekto?ru?n ic? ve dıs? pazardaki satıs? listesi o?lc?eg?inin go?z o?nu?ne alınması u?zerine sorulmus? bu soruda an- keti yanıtlayanların %73’ lu?k kısmı satıs?larının tamamını Tu?rk Lirası u?zerinden yapmakta olup geri kalan %27’ lik oranın ise do?viz u?zerinden ticaretini tamamladıg?ını go?rmekteyiz.

Sekto?rde ag?ırlıklı olarak c?alıs?ılan bankaların hangisi oldug?una yo?nelik bu soruda mobilya imalatc?ıc?arının %23’lu?k kısmı I?s? bankası ile ortak c?alıs?malarını yu?ru?tmektedir.I?s?bankasının ardından 2. Sıra yer alan % 8’lik orani ile Ziraat bankası ve Garanti bankasıdır.3. Sırada yerel bir banka olan As bank mobilya u?reticileri tarafından en c?ok tercih edilen bankadır.

Sekto?rel satıs?ın ihracat dag?ılımını go?z o?nu?ne sermek maksadıyla sorulmus? bu soruda; mobilyacıların satıs?ının %90’lik kısmı ic? piyasaya yo?nelik oldug?u ihracat yapmadıg?ı go?ru?lmektedir.%10’luk kısım ise yurt dıs?ına u?ru?n go?ndermektedir.

Mevcut u?reticilerin o?nu?mu?zdeki 3 yıllık su?re zarfında ihracat planlarına yo?nelik sorulan soruda, soruları yanıtlatanların %74’lu?k kısmı bo?yle bir planlarının olmadıg?ını dile getirmis?tir. Geri kalan u?reticilerden %16 lık kısmı ise planının oldug?unu ve plan as?amasında oldug?unu belirtmis?tir.

Mobilya u?reticlerinin %64’lu?k kısmı u?ru?nlerini kendi markası adı altında satıs?ını gerc?ekles?tirirken,%29’luk kısmı fason %6’lık kısmı ise her iki s?ekilde staıs?larını gerc?ekles?tirmektedir.

Mobilya u?reticilerine dıs? pazara ac?ılması yo?nu?nde o?ncelikleri sorulmus? ve aras?tırmaya katılan is?letmelerin % 62’si o?ncelikli oldug?unu belirtmis?lerdir. U?reticilerin %14’u? dıs? pazara ac?ılması yo?nu?nde karasız olduk- larını, is?letmelerin %24’i ise o?ncelik tas?ımadıg?ını belirtmis?lerdir. Dıs? pazara ac?ılması yo?nu?nde o?ncelik tas?ıdıg?ını ve kararsız olduklarını belirten %38 oranlık mobilyacıların mevcut dıs? pazara ac?ılma eğilimlerinin iyi oldug?unu ve rekabet edebilecekleri yo?nu?nde kir belirttikleri sonucunu c?ıkarabiliriz.

Mobilya u?reticilerine yeni bir alana girme o?ncelikleri sorulmus? ve aras?tırmaya katılan is?letmelerin % 47’si o?ncelikli oldug?unu belirtmis?tir. U?reticilerin, %22’si yeni bir alana girme yo?nu?nde karasız olduklarını, is?letmelerin %31’i ise o?ncelik tas?ımadıg?ını belirtmis?lerdir. Yeni bir alana girme yo?nu?nde o?ncelik tas?ıdıg?ını ve kararsız olduklarını belirten %69 oranlık mobilyacıların mevcut konuda olumlu oldug?unu ve rekabet edebilecekleri yo?nu?nde kir belirttikleri sonucunu c?ıkarabiliriz.

1.Kalifiyerli I?s?c?i Bulma

Sekto?ru?n bas?lıca sorunlarından olan kalifiyeli is?c?i ve ara eleman sorunudur. Kalifiyeli is?c?i bulma sorununun eg?itim ile c?o?zu?leceg?i kanısındayız, gerekli sayıda kalifiyeli usta ve ara ele- man yetis?tirecek okulların ac?ılması ve buralarda gu?ncel teknoloji eg?itim verilmesi gerekmektedir.

2.Hammadde

U?lkemizde kullandıg?ımız hammaddenin dog?al zenginliklerimizde c?ıkmamıs? olması bizi hammad- de konusunda dıs?a bag?ımlı kılmaktadır. Bu durumda hammaddeyi normalden ucuza mal edersek mamulu?mu?zde o kadar ekonomik olur anlamına gelir. Hammadde ic?in en o?nemli unsur navlun gideridir. U?reticiye hammadde temini konusunda navluna yapılacak destek ile mamulu?n u?lkem- izde ekonomik satılacag?ı anlamına gelir.

3.I?c? Pazar

Bir u?stte bahsettig?imiz gibi hammadde ithal edildig?i ic?in, mamulu?mu?z hammadde maliyeti ile bag?lantılıdır. I?c? Pazar nu?fus ile bag?lantılı oldug?u ic?in, pek de fazla bu?yu?k hacimlerde u?retim yap- ma s?ansımız olmadıg?ı gerc?eg?i vardır. Hal bo?yle iken ithal u?ru?nlerden yerli u?retimimizi korumak ic?in devletimizin o?ncelikle gu?mru?k kapılarında bizi koruması gerekir. Bununla birlikte ic?eride haksız rekabeti o?nlemek ic?in kac?ak is?c?i ve is?veren konusunda hassas davranıp devlet u?stu?ne du?s?eni bir tamam yerine getirmesi gerekir, aksi takdirde kac?ak c?og?alacak ve hakkı ile bu is?i yapan u?retici yok olmaya dog?ru gidecektir.

4.Dıs? Pazar

U?lkemizin siyasi durumundan dolayı dıs? pazarın bizim ic?in zor oldug?unu hepimiz biliyoruz. Fakat bu hic?bir zaman kapalı deg?ildir. Dıs? pazarda yan eleman ic?in bizlerin katma deg?eri yu?ksek u?ru?n u?retmemiz gerekmektedir ki oralarda kendimize yer bulalım. Aksi takdirde hammadde ve is?c?ilik maliyetleri konusunda bizler daha iyi olan u?lkelerle rekabet etmemiz so?z konusu olamaz.

5.U?ru?n C?es?itlilig?i

U?lkemizde maalesef sekto?ru?mu?zde u?ru?n c?es?itlilig?i yoktur, buda bize c?ok kısıtlı u?ru?n dallarında ciddi rekabet etmemizi getiriyor, piyasayı iyi analiz edip u?ru?n c?es?itlilig?imizi c?og?altmamız gerekir ki, rekabetimiz farklı dallara gec?sin. Karlılıg?ımız ve mu?s?teri kitlemiz artsın. Bunun ic?in arge ve inovasyon merkezlerinin ac?ılması bize bir ivme kazandıracaktır.

ÖNEMLİ BİLGİLENDİRME:

Yaşadığımız küresel pandemi süreci tüm sektörleri olduğu gibi Kıbrıs mobilya sektörünü de etkilemiştir. Özellikle üretimde çalışan kalifiye eleman sorunu burada önemli sorunlara neden olmuş ve bu amaçla da Kıbrıs mobilya sanayicileri derneği konuya ilişkin ortak kararalar almışlardır.

Değerli üyelerimiz 07/05/2020 tarihinde yapmış olduğumuz toplantı neticesinde dernek bünyemizde işçi havuzu oluşturma kararı almış bulunmaktayız.

Tüm sektörleri etkileyen Covid-19 mobilya sektörünü de ciddi anlamda etkilemiştir. Bir taraftan Virüs sebebiyle iş hacmi anlamında zora giren işyerleri işçi çıkarmayı düşünmeye başlamıştır. Buna karşılık olarakta Virüs sebebiyle ülkelerine dönen TC ve diğer ülke vatandaşları henüz adaya dönüş yapamamakta ve bu sebepten de bazı işyerlerinde işçi eksikliği problemiyle yüzleşen işletmeler oluşmuştur. Bu kaosu daha hafif atlatabilmemiz için oluşturacağımız işçi havuzunda hem işyerleri hem de işçilerin mağduriyetinin bir nebzede olsa azalacağı kanısındayız.

İşletmelerinde işçi durdurmak isteyen veya işyerine işçi arayan üyelerimizin 0548 868 24 24 numaralı telefondan derneğimize telefon veya whatsapp ile işine son verilecek veya aranan işçi kriterleri bildirmelerini rica ederiz. Bu oluşturacağımız işçi havuzumuzun her zaman aktif olacağını düşünerek sadece bu süreçte değil her zaman için ihtiyacımız olan veya durdurmak istediğimiz ustalarımızı buraya başvurarak çözüm şansımız olduğunu hatırlatmak isteriz.