YAVAŞLASA DA SÜREN BİR BÜYÜME

2012 yılında tüm dünyada yaşanan yavaşlama Brezilyayı da etkilemiş ve yapısal eksikliklerin yanı sıra global piyasada emtia fiyatlarının düşmesi, en büyük ticaret ortaklarından olan Avrupa Birliğinin içinde bulunduğu ekonomik durum ile Çin ve Arjantine yapılan ihracatların gerilemesi; % 4,5 olarak beklenen büyüme oranının % 1de kalmasını getirmiştir. 2013 yılında da, her ne kadar resmi olarak belirlenen hedefin altında kalsa da, tahminlerin oldukça üstünde bir büyüme hızı yakalamıştır. 2014 yılı için hükümetin büyüme beklentisi % 2,5 oranındadır.

ENFLASYON VE İŞŞİSLİK YÜZDE 5LER CİVARINDA SEYREDİYOR

Brezilya Reali, son yıllarda değer kazanmış ve güçlü para haline gelmiştir. Bunun nedenleri arasında, yabancı yatırımların özellikle 2008 yılından beri hızla artması ve Çin başta olmak üzere, Asyadan yapılan ithalatın toplam ithalattaki payının hızla artması gösterilmektedir. Son iki yıl içerisinde maksimum %5 civarına oturan bir enflasyon oranına sahip olan ülkede her ne kadar 2013 yılında işsizlik de % 5,4 olarak gerçekleşmişse de, Brezilyadaki istihdama ilişkin önemli bir sorunun, eğitim sisteminin ancak son yıllarda gelişme göstermesi nedeniyle kalifiye işçi bulmadaki zorluk olduğu belirtilmektedir.

POZİTİF BİR DIŞ TİCARET DENGESİ

Dış ticaret dengesi uzun yıllardır pozitif gerçekleşen Brezilyanın dış ticareti 2012 yılında gerilemeye başlamış; ihracat % 5,26, ithalat ise % 1,37 oranında azalmıştır. 2013 yılında da aynı gerileme devam etmiş, dış ticaret dengesi 2,5 milyar $a kadar düşmüştür. Genel olarak hep yüksek ticaret fazlası ile seyreden, hatta 2006 yılında ticaret fazlası 46 milyar $a kadar çıkan Brezilya ekonomisi için, son iki yılda alınan sonuçlar oldukça alışılmışın dışındadır. 2014 yılında da aynı trendin devam etmesi beklenmektedir.

İhracat kalemleri arasında ham madde, yarı mamül madde ve tarım ürünlerinin ağırlıklı olduğu Brezilyanın ihracat yaptığı ülkelerin başında sırasıyla Çin, ABD, Arjantin, Hollanda ve Japonya gelmektedir. Brezilyanın ithalat yaptığı ülkelerin başında ise yine Çin gelmekte, bunu sırasıyla ABD, Arjantin, Almanya ve Nijerya izlemektedir.

TAM BİR YATIRIM ÜLKESİ

Brezilya, doğrudan yabancı yatırım girişi açısından dünyada ilk beş ülke arasında yer almaktadır. 2001 yılında 22 milyar $ olan doğrudan yatırımlar, 2013 yılında neredeyse üç kat artarak 64,4 milyar $a yükselmiştir. Bu tutar, GSYHnın %2,88ine tekabül etmektedir. Cari işlemler dengesindeki açığı telafi eden en önemli kalemlerden biri doğrudan yabancı yatırımlardır.

Gelişen ekonomisine rağmen, gerek gümrük vergileri, gerekse iç vergilerin yüksekliği ve karmaşıklığı nedeniyle ülke ticari alanındaki zayıflığını sürdürse de; güçlü bir iç piyasaya sahip olması, ekonomik faaliyetlerinin çeşitliliği ve siyasi istikrarı, Brezilyayı yatırımcılar için cazip bir ülke haline getiriyor.

DÜNYA EKONOMİSİNDE AKTİF BİR ROY

IMFden borç alan ülke konumundan kredi veren ülke konumuna yükselen Brezilya, BRIC Ülkeleri arasında ekonomik 
performansı ile öne çıkıyor. Brezilyanın bu yükselişinde, sosyal ve ekonomik reformların devamlılığı büyük önem taşıyor.

Küresel aktör olma yönünde önemli aşamalar kaydeden Brezilyanın tüketici pazarının 2020 yılında 3,5 trilyon dolarla dünyanın beşinci büyük pazarı haline geleceği tahmin ediliyor.

ÇİN VE RUSYA İLE GÜÇLÜ İTTİFAK

Hızlı büyümenin tıkanması ve krizin etkilerinden kurtulmak isteyen Brezilya, BRICS ülkeleriyle ilişkileri geliştirmeye yöneldi. Özellikle Çin ile yakınlaşma sürecini hızlandıran Brezilya, son bir yıl içinde bu ülkeyi en büyük ticari ortağı konumuna yükseltti. Ayrıca BRICS bankasına yapacağı katılım oranıyla bankanın yönetiminde aktif söz alacak Brezilya, altyapı yatırımlarını tamamlamak için çeşitli ülkelerle ortaklık geliştirdi.

Diğer yandan Rusya'nın Batı dünyası ile yaşadığı krizi fırsat bilen Brezilya,, Rusya ile de ticaretini geliştirmek için Putin'e bir dizi teklif sundu. Krizin etkilerini azaltmak ve AB ile ticareti kendi lehine daha aktif hale getirmek isteyen Brezilya, Mercosul-AB ortaklığına da sıcak bakıyor.Uluslararası ilişkiler uzmanları, Rusya, Hindistan ve Çin ile beraber 2050li yıllarda dünyanın ekonomik kaderini belirleyecek ülkelerden biri olacağı tahmin edilen Brezilyanın; yeni bulunan rezervlerle de geleceğin petrol devlerinden biri olmaya aday olduğunu belirtiyorlar.

TÜRKİYE İLE ARTAN TİCARET

2013 yılı verilerine göre, ticaret ortakları sıralamasında; Türkiye, Brezilyanın ihracatta 41 inci, ithalatta ise 36 ncı ticaret ortağı olarak yer almaktadır. Türkiye-Brezilya arasındaki ticaret halen düşük olsa da, son yıllardaki artış ivmesi önümüzdeki yıllar için olumlu bir sinyal vermektedir. Özellikle 2010 yılından sonraki dış ticaret yapısına bakıldığında, ihracatın artma, ithalatın ise azalma seyrine girdiği görülmektedir. Ancak, Brezilyanın dış ticaretindeki azalmaya paralel olarak 2013 yılı Türkiye-Brezilya ticaretinde de 2012 yılına göre düşüş kaydedilmiştir. Türkiyeden daha çok demir çelik ürünleri, tekstil hammaddesi ve makine yedek parçası alan Brezilya ağırlıklı olarak soya fasulyesi, kahve ve tütün satmaktadır.

İHRACATÇILARIMIZIN KARŞILAŞTIĞI ZORUNLAR

Brezilya pazarı hakkında ihracatçılarımızın sorunları özellikle nakliye, navlun ve depo masrafları ile gümrük prosedürleri üzerinde yoğunlaşma ve pazara ilişkin bilgi eksikliği duyulmaktadır.

Söz konusu sorunlar şu başlıklar altında sıralanabilir :

* Gümrük komisyonculuğu, nakliye ücretleri, banka masrafları ve depolama fiyatlarının yüksek oluşu firmalarımızın maliyetlerini arttırmaktadır.

* Coğrafi uzaklık nedeniyle navlun ücretleri yüksektir.

* Limanlarda 1 aydan fazla bekleyen ihraç ürünleri kamulaştırılmaktadır.

* Gümrük işlemleri ile ilgili tüm evrakların Portekizce düzenlenmesi zorunlu olup, İngilizce evraklar kabul edilmemektedir.

* Brezilyalı ithalatçılar, Brezilya gümrükleri tarafından istendiği gerekçesiyle, diğer ihracat belgelerinden ayrı olarak menşe belgelerinin yüklemeden yaklaşık 1 ay önce kendilerine gönderilmesini talep etmekte, bu durum ise ilave masrafa yol açmaktadır.

* Brezilyanın uyguladığı gümrük vergilerine ilaveten ithal mallardan, COFINS (Contribution for the Financing of Social Security) ve PIS (Social Integration Program Contribution) adları altında toplamda %9,25 oranında Sosyal Güvenlik Sistemi Destekleme Fonu vergileri, ithal sanayi ürünlerinden %10 oranında ekstra vergi, ICMS adı altında eyaletten eyalete oranı değişen bir katma değer vergisi ile Liman Vergisi (AFRMM) limanlar ve gemi taşımacılığını desteklemek amacıyla yükleme maliyetleri ile diğer masrafalar üzerinden yaklaşık %25 oranında vergi alınmakta ve zaman zaman toplamda CIF değerinin %90ına kadar ulaşabilen, farklı adlar altında ithalat vergileri uygulanmaktadır.

* Brezilyada ithalatta lisans uygulaması mevcut olup, ancak bu lisansa sahip firmalar ithalat yapabilmektedirler. Bu durum, ihracat işlemlerini zorlaştırmakta ve aynı müşterinin farklı zamanlarda farklı ithalat şirketleri üzerinden ithalat yapmak zorunda kalması Eximbank sigorta işlemlerinde de sıkıntı yaratmaktadır.

Öte yandan Brezilyaya ihracat yapan Türk firmalarının Brezilyalı ortakları ile garanti mektubu, sağlık belgesi, ödeme koşulları, gümrük mevzuatı, depolama, tabii olunan vergiler v.b. hususunda yeterli bilgiye sahibi olması büyük önem arz etmektedir. Nakliye ve malların gümrükten geçiş sürecine ilişkin masrafların çok iyi hesaplanması gerekmektedir. Depolama fiyatlarının yüksekliği maliyet artırıcı bir unsurdur. Malların limanda dolaşımı, depo, ithal lisansı bedeli, gümrük komisyoncusunun harcamaları, malların Brezilya içinde nakliyesi, banka ücretleri çok önemli maliyet unsurlarıdır. Türk firmalarının Brezilyalı ortakları ile ticari kuralların gereği olan, geçerliliği tartışma götürmez belgelerle iş yapmalarının daha sonra yaşanabilecek sorunların önlenmesinde çok önem taşıdığı unutulmamalıdır.