Ülke ekonomilerinden:

100 milyar dolarlık projelerde Türkiye neresinde

         2019 ve 2020 büyüme beklentileri Ortadoğu bölgesinden olumlu ayrışıyor… 2019 ve 2020 yıllarında büyüme oranının, genişlemeci kamu harcamaları ve toparlanan özel tüketim öncülüğünde, sırasıyla, %4,6 ve %5,3’e yükselerek Ortadoğu bölge büyüme ortalamasının üzerinde seyredeceği beklenmektedir2 . Bu beklentiler Irak ekonomisinin son 10 yıllık tarihsel büyüme ortalaması olan %7,6’nın altında kalınacağını gösterse de ekonomik aktivitedeki toparlanmanın başladığına işaret etmesi açısından olumlu değerlendirilmektedir. Irak GSYH’si bileşenlerinde özel tüketim harcamaları %49 ile en büyük paya sahiptir. Savaş döneminde göç ederek gelirlerini kaybeden 3 milyondan fazla Iraklının tekrar evlerine dönmesinin ardından önümüzdeki dönemde özel tüketim harcamalarının artacağı tahmin edilmektedir. Yatırım harcamalarının, ekonomide %15 gibi görece düşük paya sahip olmasına rağmen ülkede yakın dönemde oluşan alt yapı tahribatı, güven ortamındaki azalışa bağlı olarak yatırımların ertelenmesi ve üretimde çeşitlendirme ihtiyaçları nedeniyle büyümenin sürükleyicisi olması beklenmektedir.

Türkiye’nin, Irak’tan en fazla ithal ettiği iki üründen biri olan ham petrol, ülkenin toplam ihracatının yüzde 97’sini, milli gelirin de yüzde 60’ını oluşturuyor. 140 milyar varillik ham petrol rezervleri ile dünyada 5. sırada yer alan Irak, ham petrol üretiminde ise OPEC ülkeleri arasında Suudi Arabistan’dan sonra 2. sırada.

Irak’ın en fazla ihracat yaptığı ilk 3 ülke, yüksek enerji talebi olan, Hindistan (23,1 milyar USD) Çin (22,5 milyar USD) ve ABD’dir (12,1 milyar USD). Bu ülkelere yapılan ihracat toplam ihracatın %60’ını oluşturmaktadır. Türkiye (1,4 milyar USD) ise bu listede 11. sırada yer almaktadır. 95,4 milyar dolarlık petrol ürünleri ihracatı toplam Irak ihracatının %98’ini oluşturmaktadır. Bu açıdan değerlendirildiğinde ihracat ürün gamının çeşitlendirilemediği ve dış ekonomik gelirlerin petrol fiyatlarına ve petrol üretimini etkileyecek risklere karşı aşırı hassas olduğu anlaşılmaktadır.

Irak ile Türkiye arasında tarihi, kültürel yakınlık iki ülkenin ticari ilişkilerine de olumlu yönde yansıyor. Irak, Türkiye’nin ihracatında ilk 5 ülke arasında yer alıyor. Ulusal Kalkınma Planı kapsamındaki altyapı ve üst yapı dahil olan birçok projede de hedef yatırımcı Türkiye olarak görülüyor. Birçok tüketim ürününde dışarı bağımlı olan Irak, petrol fiyatları açısından bölgedeki en uygun ülke konumunda. 2020’de yapılan anlaşmalarla komşu pazarlar yatırımcılar için daha cazip hale geliyor.                              

YATIRIMCI İÇİN NE TÜR  AVANTAJLAR VAR

Irak’ta geçtiğimiz yıl mayıs ayında parlamentodan onay alan yeni hükümet, sanayi ve tarım yatırımlarını genişleterek hem ham petrole bağımlılığı azaltmayı hem de ülkeye gelen yatırımcıları zorlayan idari ve yapısal sorunları çözmek için adımlar attı. 2020’de Türkiye’yi ziyaret eden Irak Başbakanı Mustafa el-Kazımi, Irak’ta yatırım açısından çok sayıda fırsat bulunduğunu belirterek, pazarda tecrübe sahibi Türk firmalarının bu fırsatları değerlendirmesini özel olarak istedi.
 Aralık 2020’de imzalanan ‘Çifte Vergilendirmeyi Önleme Anlaşması’ ile iki ülke yatırımcılarının karşılıklı iş yapma kolaylığı sağlandı. Uzun süredir gündemde olan ‘Yatırımların Karşılıklı Teşviki ve Korunması’ anlaşmasının da imzalanması ile birlikte her iki ülke arasındaki yatırımların ivme kazanması bekleniyor.

TÜRKİYE 3. SIRADA

Türkiye-Irak ticaret hacmi, 2019 yılında yaklaşık 13 milyar dolar iken, 2020’de pandemiye rağmen 15.5 milyar dolara yükseldi. Hedef ise bu rakamı kısa vadede 20 milyar dolara çıkarmak. Sanayi ve gıda ürünlerinde dışa bağımlı olan Irak’ın ithalatında, B.A.E. ve Çin’den sonra yüzde 18.1’lik pay ile Türkiye, 3. sırada yer alıyor. Güçlü üretim altyapısı, nitelikli insan gücü ve sektördeki tecrübesiyle Türkiye, Irak için ‘üretimde rol model’ bir ülke konumunda.

İthalat tarafında ise ilk 3 sırada yer alan ülkeler yakın coğrafyada bulunan BAE (11,3 milyar USD), İran (9 milyar USD) ve Türkiye’dir (8,3 milyar USD). İthal edilen ürün dağılımı ihracata kıyasla daha homojen olup elektronik, makine ve otomotiv gibi yüksek ve orta-yüksek teknolojili ürünler ilk sıralarda yer almaktadır.

 Türkiye ikili ticarette dış ticaret fazlası veren ülke konumunda… İhracat ve ithalat Türkiye özelinde değerlendirildiğinde, 2018 yılında Türkiye’nin Irak’tan yaptığı 1,4 milyar dolarlık ithalata karşılık 8,3 milyar dolarlık ihracatla 6,9 milyar dolarlık dış ticaret fazlası elde ettiği görülmektedir. Irak’tan ithal edilen altın ve mücevherat ürünleri 1,25 milyar dolarlık tutarla toplam ithalatın %88’ini oluşturmaktadır. Irak’a en fazla ihraç edilen ürünler arasında altın ve mücevherat, değirmencilik ürünleri, plastik ve mobilyalar gibi aramalı ve düşük teknolojili ürünler yer almaktadır. Irak ekonomisindeki toparlanma beklentisine paralel olarak Türkiye’nin de ihraç ettiği tüketim ve yatırım mallarına olan talebin önümüzdeki dönemde daha da güçlenmesi beklenmektedir.

 Türkiye’nin Irak’a yaptığı ihracatta yaklaşık 3,4 milyar USD tutarında ekstra potansiyel olduğu hesaplanmaktadır. Potansiyel teşkil eden ürünler ağırlıklı olarak gıda sektöründe olup, bununla birlikte mobilya, yapı malzemeleri ve tekstil ürünleri de üst sıralarda yer almaktadır.

Türk yatırımcılar için Irak’ta enerji, makina, sulama sistemleri, tarım ekipmanları, müteahhitlik, otomotiv, gıda, tarım ürünleri, mobilya, tekstil gibi birçok sektörde ihracat avantajları ve teşvikler bulunuyor. Irak halkının Türk mallarına güveni ve ilgisi çok yüksek. Türk yatırımcılar, bu yüksek güvenin avantajını da kullanarak Türk ürünlerinin pazar payını artırabilir. Türkiye, Irak’tan en fazla ithal ettiği ürünlerden biri olan işlenmemiş altını işleyerek mücevher olarak tekrar Irak’a satılıyor. Ham petrol ve altın tedariki de Irak’tan sağlanıyor. Ham petrol, Irak’ın toplam ihracatının yüzde 97’sini oluşturuyor. Günde yaklaşık 4.4 milyon varil ham petrol üreten Irak, 140 milyar varillik toplam rezervi ile dünyada en fazla rezerve sahip 5. ülke. OPEC üye ülkeler arasında Suudi Arabistan’dan sonra 2. sırada Irak yer alıyor.

PAZARA GİRİŞTEKİ BEKLENTİLER VE ZORLUKLAR

• En fazla ticari araç geçişi yapılan sınır kapımız, 1 milyon 90 bin ile Irak’a açılan Habur Sınır Kapısı oldu. Ovaköy Sınır Kapısı’nın açılması da stratejik olarak önemli.
• Irak’ın yerli üretimi yaygınlaştırmak amacıyla yumurta, makarna, şehriye, sofralık tuz, içecek, dondurma gibi işlenmiş tarım ve gıda ürünlerine getirdiği ithalat yasakları ile artan gümrük vergileri, Türk ihracatçıları için önemli bir sorun olmaya devam ediyor. Türkiye’nin üretimde güçlü olduğu bu ve benzeri ürünlerin üretiminde Irak’la işbirliği yapılabilir.
• Irak’taki finansman, bankacılık sistemi ve sigorta açısından altyapı eksiklikleri de Irak’la iş yapan Türk firmaları için çözülmesi beklenen sorunların başında geliyor.
• EN ÇOK NELER ALIYOR?
• Makinalar, mekanik cihazlar, kara taşıtları, demir-çelik, mücevherci eşyası, plastikleri mobilyalar, aydınlatma cihazları, örme giyim eşyası ve aksesuarı

KAYNAK:

* DEİK. Ekonomik araştırmalar raporu

*Irak merkez bankası raporları

*Trademap verileri