3000 yıllık tarihiyle Bir Sahra altı Afrika ülkesi Etitopya:
Tarım ürünlerinin esas üretim biçimi olduğu Etiyopya’da nüfüsun %8’i kırsal alanlarda kalan %20’si ise şehirlerde yaşıyor. Kahvenin anavatanı olarak kabul edilen Etiyopya, 100 milyona yakın nüfusuyla Afrika pazarına girişte ‘hub’ olarak görülüyor. Covid-19’a ve Etiyopya’nın toplam ithalatında yüzde 8 oranındaki düşüşe rağmen bu pazarda Türkiye’nin ihracatı artıyor. Etiyopya’da, ‘Türk malı’ yüksek kalite olarak algılanıyor. Hiçbir sanayi üretimi olmayan Etiyopya bu alanda tümüyle ithalata tam bağımlı bir ülkedir. Toplam 24 milyar dolarlık ithalatının 1/3’ünü Çin’den yapıyor. ABD, Hindistan ve Japonya’dan sonra Türkiye de önemli ithalatçı ülkelerden biri.
“Etiyopya’da imalat yaparak, ABD ve AB’ye sıfır gümrükle mal satmanız mümkün”
400 MİLYONLUK PAZAR
Türkiye ve Etiyopya arasındaki ticari nasıl?
Etiyopya, 100 milyona yakın nüfusuyla Sahra Altı Afrika kıtasında Afrika boynuzundaki konumuyla stratejik öneme sahip bir ülke. Sahra Altı Afrika kıtasındaki ilk büyükelçiliğini 1926 yılında Addis Ababa’da açan Türkiye, kıtadaki en önemli ticari ortaklardan biri.
Tarım, imalat, otel, ulaşım, telekomünikasyon, inşaat malzemeleri ve müteahhitlik hizmetleri gibi sektörlere yönelen yatırımcılarımız, ülkede yaklaşık 30 bin kişiye istihdam sağladı. Etiyopya Yatırım Komisyonu verilerine göre, 2019 yılı itibarıyla Çin, Suudi Arabistan ve Türkiye, yatırım yapan ilk 3 ülke arasında.
Etiyopya ile önemli ticari anlaşmalarımız mevcut. Bunlardan en önemlileri; Ekonomik ve Teknik İşbirliği ve Ticaret Anlaşması (1993), Yatırımların Karşılıklı Teşviki ve Korunması Anlaşması (2000) ve Çifte Vergilendirmenin Önlenmesi Anlaşması’dır (2005). Doğu ve Güney Afrika Ortak Pazarı (COMESA) üyesi olan Etiyopya’nın, Doğu Afrika kıtasındaki 400 milyon nüfusa ürünlerini ulaştırma olanağı mevcut. 2020-2021 dönemi için belirlenen ‘hedef ülkeler’ arasında yer alan ve Bakanlığımızın ‘İhracat Ana Planı’ kapsamında hedef ülke olarak belirlediği Etiyopya, ülkemiz iş insanları için Sahra Altı Afrika’da önemli bir ‘hub’ olarak görülüyor.
PEŞİN AKREDİTİF İLE İTHALAT
Etiyopya’da yatırım veya ticaret yapan Türk iş insanlarının yaşadıkları başlıca zorluklar neler? Bu zorlukların aşılmasında ne gibi yollar izleniyor?
İş insanlarımızın ülke kanunları gereği Etiyopya’dan ithalat yapılabilmesinin sadece peşin akreditif ile olduğunu ve döviz sıkıntısına bağlı olarak da akreditif bekleme sürelerinin beklenen sürelerden uzun olabileceğini bilerek hareket etmeleri gerekir. Yani, Türkiye’den ya da başka bir ülkeden Etiyopya’ya ithalat kapsamında yapılan ödeme kabul edilmiyor. Bu durumun tek istisnası, ihracatçılara hammadde ithalat izni (franco valuta), satıcı kredisi yoluyla ithalat izni (supply credit) ve yurt dışı döviz bulundurma hakkı (diaspora hesabı)’dır. Bundan dolayı iş insanlarımıza mümkün olduğunca Etiyopya’da bu kapsamda olan iş insanları ile çalışmaları öneriliyor.
TÜRKİYE İHRACATTA İLK 5’TE
Türkiye Tedarikçi ülkeler arasında yüzde 4.4’lük paya sahip
Etiyopya Ticaret ve Sanayi Bakanlığı yakın bir zamanda 8 Temmuz 2019-7 Temmuz 2020 dönemini kapsayan verileri yayınlamış olup ticari ilişkilerimizi bu verilere göre değerlendirmek lazım.. Anılan dönemde, ülkemiz Etiyopya’ya 611.7 milyon dolarlık ihracat, Etiyopya’dan 34 milyon dolarlık ithalat gerçekleştirdi.
577.7 milyon dolar dış ticaret fazlası veren ülkemiz yüzde 4.4 oranındaki payıyla Etiyopya’nın en fazla ithalat gerçekleştirdiği 5’inci ülke oldu. Etiyopya’nın ithalatında ilk 4’te yer alan Çin, Hindistan, Kuveyt ve ABD’nin, ülkeye ihracatı bir önceki döneme göre sırasıyla yüzde 7.9, yüzde 11.4, yüzde 34.5, yüzde 21.8 düşüş gösterdi. Oysa ülkemizin Etiyopya’ya olan ihracatı küresel ticari sıkıntılara, Covid-19’a ve Etiyopya’nın toplam ithalatında yaşanan yüzde 8 oranındaki düşüşe rağmen yüzde 1 oranında arttı.
TİCARET ANLAŞMASI YOLDA
Etiyopya’nın ilk 5 ihraç ürününün de tarım ürünü olması göze çarpıyor. 2019-20 finansal döneminde Etiyopya sırasıyla en fazla kahve (yüzde 28.6), kesme çiçek (yüzde 14.1), yağlı tohumlar (yüzde 11.5), khat bitkisi (yüzde 10.9) ve baklagil (yüzde 7.9) ihraç etti. Kesme çiçek, özellikle son 5 yılda Etiyopya’nın ihracatında önemli bir yer edindi. Etiyopya’nın tarım ürünlerinin ülkemizce ‘Genelleştirilmiş Tercihler Sistemi’ kapsamında değerlendirilmemesi veya Etiyopya ile herhangi bir Tercihli Ticaret Anlaşması (TTA) ya da Serbest Ticaret Anlaşması (STA) bulunmaması dolayısıyla bu ürünlere ülkemizce tarife uygulanıyor. Ancak, Bakanlığımızın Etiyopya ile bir TTA girişimi mevcut.
DÜNYANIN EN BÜYÜK ÜÇÜNCÜ DİPLOMASİ ŞEHRİNDE İHRACATA YÜZDE 100 VERGİ MUAFİYETİ
“Etiyopya, Afrika Birliği’nin ana merkezi ve Birleşmiş Milletler Afrika Ekonomik Kurulu üyesi. Birleşmiş Milletler bünyesindeki 28 ajans ve 60 uluslararası organizasyon da ülkemizde faaliyet gösteriyor. Başkent Addis Ababa, New York ve Cenevre’den sonra dünyanın en büyük üçüncü diplomasi şehri konumunda. Tekstil, ilaç, inşaat, deri, tarım işleme, endüstri parkı genişletme, kimya, metal mühendislik sektörleri bu alanlar arasında teşvik alan sektörler. Teşvikler; vergi muafiyeti, makina, inşaat ekipmanı, yedek parça, araç ve hammadde ithalatında gümrük vergisi muafiyeti şeklinde olabilir. Ek olarak yüzde 100 ihracat vergisi muafiyeti ve endüstri parkları da mevcut.”
14 YILLIK ORTALAMA BÜYÜME YÜZDE 11
Covid sonrası dönemin parametreleri düşünüldüğünde, Türk iş insanları için Etiyopya’da yeni fırsat pencereleri açılabilir mi?
Etiyopya, büyüme potansiyeli çok yüksek olan bir ülke. Öyle ki, son 14 yılda yıllık ortalama yüzde 11 büyüyen Etiyopya, dünyada en hızlı büyüyen ekonomilerden biri. Bu süre zarfında, doğrudan yabancı yatırımlarını da yüzde 46 oranında artırarak, Afrika kıtasının en dinamik ve en fazla doğrudan yabancı yatırım çeken ülkeleri arasında yerini aldı. Dolayısıyla Etiyopya’nın ülkemiz ile olan olumlu ticari ve ekonomik ilişkileri nedeniyle her zaman yeni iş fırsatları potansiyelinin var olacağı bir ülke.
