2015’te ilk kez tanıştığımız Tapio ve Sofia  ile maestro, 5 yıl sonra daha da gelişmiş teknolojileriyle karşımıza çıkıyor. Dünyadaki dijital ve robotik teknolojideki her yıl ortaya çıkan yenilikler kaçınılmaz olarak her sektörde karşılığını buluyor.  Amerikan uzay dairesi Nasa, Boing ve Google destekli First vakfı, üniversiteler ile özel şirketler tarafından birbirinden bağımsız olarak herbiri farklı özellikleriyle  geliştirilmiş robotik yenilikler bir disiplin içinde bu akıllı makinelerde uygulanarak gerçekte birer robot haline dönüşebiliyor,   2019 Ligna ağaç işleme makineleri teknolojileri fuarında daha şok edici yenilikleri göreceğiz. Sektörün aktörleri henüz değişmedi, küresel çoklu rekabet pazarı daraltsa da bir yandan dünyanın farklı bölgelerinde ortaya çıkan üretim alanları ülke yatırımları sürkülasyonu sürekli hale getiriyor. Bu noktada üretimin yoğunlaştığı eskiler büyük ölçekli seri üretimlere yönelirken yeni pazarlar da küçük makinelere Pazar alanları açıyor. Bu noktada yeni pazarlar olarak başta kuzey afrika Uzakdoğu, balkanlar, baltık ülkeleri, doğu Avrupa ülkeleri istihdam ağırlıklı bu sektörlerle yeni alanlar yaratıyor, Türkiye bu alanda küçük ve orta ölçekli işletmeler pazarında her yıl artan bir oranda pazardan pay almaya başlayan yeni aktörlerden biridir. Ana aktör ise yine Almanya İtalya, Çin ilk üç sırayı paylaşıyorlar. 

1970’lı yıllarda ku?c?u?k ato?lyeler  s?eklinde bas?lamıs? olan Tu?rkiye AI?M u?retimi daha sonra Özellikle bu alanda Avrupa’da AİM sanayinde teknolojinin gelişmesi ve 1980 sonrası ithalat serbestisiyle birlikte bu sektörde de önemli değişimler yaşandı. Bir yandan teknoloji ağırlıklı makineler Türkiye pazarına girerken Türk AİM üreticileri de kendilerini geliştirerek benzer makineler yapmaya, uluslararası fuarlara katılarak ihracat yapmaya başladılar. Artık  1990’lı yıllara gelindiğinde ise  bilgisayar destekli makinelerin kullanımı bas?lamıs?tır.   2005 yıllarına kadar ithal edilen CNC ve panel ebatlama makineleri bugün onlarca Türk AİM üreticileri tarafından imal edilebilmektedir. Ancak halen Kobi düzeyinde bulunan ve çoğu aile şirketi niteliğindeki bu üreticiler, bireysellikleri ve belli disiplinlerden uzak olmaları nedeniyle sıkça bölünmekte benzeş rakip firmalara dönüşerek zaten yeterli bir sermaye birikimine sahip olamadıklarından gerek iç pazarda gerekse de uluslararası alanda düşük katmadeğerli bir üretim ekonomisi yaratmaktadırlar. Bu durum ise paydaşlarıyla kıyaslandığında  100-150 yıllık  ve milyar dolarlık cirolara sahip şirketlerin karşısında  sektörün ürün taklidi ve usta anlayışı yerine mühendislik içerikli planlı işletmeler olmalarını zorunlu kılıyor. TOBB raporlarına göre ahşap  işleme makineleri sektörü tedarikçileriyle birlikte 200 işletme ve  5000  çalışan istihdam ediyor.Bu istihdamın 250’si Mühendis 650’si idari personel 350’si teknisyen 3500’i ise işçi ve usta olarak bu sektörde çalışıyor.  Sekto?rde o?nemli AI?M u?retim bo?lgeleri Ankara, Bursa, İnegöl ve I?stanbul, Adana  olarak sıralanmıştır ancak tüm bunlara rağmen gerek resmi kurumlar tarafından, gerekse de AİM sanayicileri tarafından bu güne kadar sağlıklı bir araştırma ve veri kaynağı oluşturulamamıştır. Söz konusu bu çalışma da bu sektördeki yaklaşık 30 yıllık sektörel yayıncılık birikimimizle pek çok kaynaktan ve kendi bilgi birikimimizle derlediğimiz bir çalışmadır. Bu nedenle sektörün ölçeklemnesine konu rakamlar ağırlıklı olarak resmi ithalat ve ihracat kayıtlarına göre  düzenlenmiştir. Bu çalışmayı gerçekleştirirken pek çok kaynağı karşılaştırıp kendi kaynaklarımızı ve uluslararası verileri kullandık.

AİM Sektörüne ilişkin bazı Bilgiler, 

 Türkiye AİM makineleri sektöründe is?letmelerin kurulus? yılları incelendig?inde, u?lkemizde sanayiles?menin bas?ladıg?ı 1940’lı yıllarda AI?M is?letmelerinin de faaliyetlerine bas?ladıg?ı go?ru?lmektedir. 

Bu alanda 2000’li yıllarda Prof Dr. Hüseyin koç tarafından gerçekleştirilen ve yine mobilya dergisi tarafından kitaplaştırılarak sektör hizmetine sunulan Türkiye Ahşap işleme Makineleri araştırmasından sonra, 2016 yılı sonunda Bartın Orman fakültesinden üç Akademisyen tarafından yapılan çalışmada son iki yılın verileri görünmese de kayda değer bazı çalışmaları görebiliriz. **

‘’ Tablo 1 incelendig?inde, u?lkemizde 2001-2013 yılları arasında AI?M sanayisi alanında 17 yeni is?letme faaliyete bas?lamıs?tır.  Bu 17 yeni is?letme bilgi formu du?zenlenen toplam is?letme sayısı ic?erisinde yaklas?ık %29,82’lik bir orana kars?ılık gelmektedir. Bunu takiben %17,54’u? 1991-2000 yılları arası, %15,79’u 1971-1980 yılları arası, %14,04’u? 1961-1970 yılları arası, %12,28’i 1981-1990 yılları arası ve %10,53’u?nu?n de 1940-1960 yılları arasında faaliyetlerine bas?ladıg?ı tespit edilmis?tir. 

Tu?rkiye'de AI?M u?retim sekto?ru?nu?n, orman u?ru?nlerinin ve mobilya endu?strisinin yog?unluk go?sterdig?i bo?lgelerde daha c?ok toplandıg?ı go?ru?lmektedir. Sekto?rde o?nemli AI?M u?retim bo?lgelerinin Ankara, Bursa ve I?stanbul olarak sıralandıg?ı tespit edilmis?tir. Tablo 2’ye bakıldıg?ında 11 is?letme %19,30 oranında Ankara, 11 is?letme %19,30 oranında Bursa, bunları takiben 10 is?letme %17,54 oranında I?stanbul, 9 is?letme %15,79 oranında Kayseri, 8 is?letme %14,04 oranında I?zmir ve 8 is?letme %14,04 oranında dig?er illerde yer almaktadır. 

I?s?letmelerin hukuki yapılarına ilis?kin bulgular Tablo 3’de go?ru?lmektedir. I?s?letmelerin %66,67’si limited s?irket, %17,54’u? anonim s?irket, %10,53’u? ferdi mu?lkiyet ve %5,26’sı adi ortaklık s?eklindedir. I?s?letmeler genel olarak aile s?irketi veya s?ahıs s?irketi olarak kurulmus? olup, u?retim ve kapasitelerini artırdıkc?a limited veya anonim s?irket statu?su?ne gec?erek u?retimlerini devam ettirmektedirler. 

AI?M u?reten is?letmelerin c?alıs?an sayısına bakıldıg?ında genel itibariyle ku?c?u?k ve orta o?lc?ekli is?letmelerin daha yog?unlukta oldug?u anlas?ılmaktadır. Tablo 4’de go?ru?ldu?g?u? gibi is?letmelerde c?alıs?an toplam personel rakamları s?u s?ekildedir: I?s?letmelerin %14,03’u? 1-10 kis?i, %49,12'si 10-30 kis?i, %24,58’i 30-50 kis?i, %10,52’si 50-150 kis?i, %1,75’i ise 150-500 kis?i c?alıs?tırmaktadır. Bu veriler ıs?ıg?ında is?letmelerin daha c?ok 10-30 arası personel c?alıs?tıran ku?c?u?k ve orta o?lc?ekli is?letmeler oldug?u go?ru?lmektedir. 

Sekto?rde personelin statu?leri arasındaki dag?ılım, %13,89 oranında idari personel, %5,42 oranında mu?hendis-mimar, %5,10 oranında teknisyen, %1,87 oranında teknik ressam, %6,54 oranında usta ve son olarak %67,18 oranında is?c?iler yer almaktadır. Veriler irdelendig?inde 100’de fazla personel c?alıs?tıran 7 bu?yu?k is?letme bulunmaktadır. Personeller statu?lerine bag?lı olarak irdelendig?inde bu?tu?n is?letmelerde is?c?i sayısı dig?er personel sayısından fazladır. Bu sonuc?ta is?letmelerin daha c?ok fiziksel is?gu?cu? u?reten personellere ihtiyacın fazla oldug?u go?ru?lmektedir. 

I?s?letmelerin Ar-Ge ve kalite kontrol departmanına sahip olup olmadıkları incelenmis?tir. Buna go?re, I?s?letmelerin 49’u sahip olduklarını, 8’i ise sahip olmadıklarını beyan etmis?tir. Tablo 6’daki veriler AI?M sekto?ru?ndeki sanayi u?reticilerinin %85,96’sının Ar-Ge ve kalite kontrol c?alıs?ması yaptıg?ını go?stermektedir. %14,04’lu?k paya sahip is?letmeler ise Ar-ge ve kalite kontrol c?alıs?ması yapmadıg?ını ve/veya yapamadıg?ını ifade etmis?lerdir. Ancak Ar-Ge bo?lu?mu?ne sahip is?letmelerin bu?yu?k c?og?unlug?unda u?retilen makinelerin teknolojik o?zellig?inden dolayı go?revini tam olarak yerine getiremedig?i so?ylenebilir. ‘’

Türkiye ağaç işleme makineleri sektörü ithalat ağırlıklı bir sektörden son iki yılda ihracat fazlası veren bir sektöre dönüşmüşken hemen her kıtada makinaları satılan ihracatçı bir sektöre evrildi. Ancak hala paydaşlarıyla kıyaslandığında sektörün katma değerli üretim ölçekli olma sorunları devam ediyor. Ölçek ekonomisinde 15 milyar doların üzerinde bir ekonomik hacme sahip olan ağaç işleme makineleri sektöründe Türkiye 2018 yılında 283 milyon dolarlık ağaç işleme makineleri  üretiminde  103 milyon dolarlık  ihracatıyla dünya ağaç işleme makineleri sektörü ihracat sıralamasında 13. Sırada bulunuyor. 

2018 yılı Tüik verilerine göre  bir önceki yıla göre %22’lik bir artış gerçekleştiren sektör,  yıllardır önemli bir ithalat merkezi durumunda bulunan Türkiye’de ithalatın 61 milyar dolarla %9 bir gerileme yaşamasına da vesile olmuştur. 

İthalatın gerilemesi sürecinde 15 yıl içinde ithalatçı ülkeler arasında da aktörler değişmiş  yıllarca  ilk sırada yer alan Başta Almanya,  İtalyan ve İspanya  gibi Avrupa menşeili makine firmalarının yerini 2018 yılında pazarın  lideri olarak yeni ve güçlü aktörü Çin doldurmuş, ardından  da Taiwan özellikle küçük makine grubunda pazarın yeni aktörleri arasında yer almışlardır.  

Bütün bu veriler ışığında bakıldığında durgunluk ve Pazardaki değişim sadece Türkiye’de değil hemen tüm dünyada genel bir stabilizasyondan bahsedebiliriz. 2018- 2020 arası yıllarda büyüyen pazarlar dahil, hemen tüm dünyada bu durumun süreceği öngörülüyor. 

Ancak tüm bu negatif duruma rağmen Ahşap mobilya sanayisinde yatırım için uygun koşullar var. Başta kentleşme olmak üzere gelişmekte olan ülkelerde bu olguya paralel gelişen inşaat endüstrisi bu sektörü lokomotif hale getirerek ardından bağlı pek çok ara ve yan sanayiyi sürüklüyor. Onları besliyor. Arz ve talebi hareketlendiren bu sektör mobilya tüketimini de teşvik ediyor, her yeni konut yeni bir kapı, pencere, mutfak parke, masa koltuk gardrop anlamına da gelebilir.

 Ayrıca gelişen çevre bilinci ve toplumsal duyarlılık ahşap kullanımını da teşvik ediyor. Sektörün büyümesi nitelikli işgücü ihtiyacını arttıtırken bu ara eleman ihtiyacını karşılayamayan sektör otomosyon ve dijitalleşmeye yönelmektedir.  Ahşap işleme makinelerinde yüzyılın başından bu yana süren Avrupa hakimiyeti son 15-20 yılda özellikle de Asya’da yeni aktörlerin ortaya çıkması dengeleri bozmuş bu durum da bu teknolojinin merkezi sayılan Almanya, İtalya gibi global aktörlerin yüksek teknolojili yeni nesil makineler,  yapay zeka, Endüstri 4.0 gibi tam otomasyona yöneltmiştir. Sektörün güçlü ihracatçısı Almanya, hala küresel bir güç olmaya devam ediyor. 

2017 yılında, Endüstri 4.0 girişimleri için İtalyan devleti tarafından sanayiye verilen teşvikler, İtalya'daki İtalyan teknoloji siparişlerinin genişlemesini hızlandırdı. İç pazarın cirosu 2016'dan yüzde 21,1 artarak 700 milyon euroya yükseldi. İtalya bu girişimler sonucu aynı yıl   2.4 milyar Euroluk bir makine satışı gerçekleştirmiştir.(Acimall 2017 sektör raporu

Türkiye ihracatçı birlikleri kayıtlarında ağaç işleme makineleri sektörü kendi kaleminde sınıflanmadığından verileri gerçek anlamda sınıflamak da zor, bu noktada ağaç işleme makineleri sektöründe kurulu derneklerin  gerek Tuik istatistikleri gerekse de birliklerin sınıflandırma prosedürlerinde bilimsel tanımlamalar için girişimde bulunmaları gerekiyor.

 Örneğin 2018 yılı makine sektör ihracat tablolarında ağaç işleme makineleri sektörü tarım ve ormancılıkta kullanılan makineler kategorisinde yer almakta ve sonuçlara sağlıklı erişimi zorlaştırmaktadır. . Ağaç işleme makineleri sektöründe kullanılan CNC makineleri ve metal CNC makineleri aynı kategoride midir belirsiz,  İşin ilginç tarafı da gerek güncel Türkçe dii kavramları gerekse de kullanılan literatür günümüzde karşılığı olmayan bir dil karmaşasından oluşuyor.  Bilgisayar ve yazılımla donatılmış yüksek teknoloji kullanan ve her tür kompozit ürün ve malzemeyi birlikte işleyebilen bir sektörde hala Ağaç  ve Mantar işleyen makineler diye bir kategori var ki evlere şenlik. 

Küresel anlamda Orman ürünleri kereste işleme makineleri ile panel işleme teknolojisi ile mobilya üretim makineleri sanayi, dünya ölçeğinde  13 milyar dolarlık bir hacme sahiptir. Bu pazarın ana aktörleri ise Başta Almanya olmak üzere ardından gelen İtalya,  2018 yılı itibarıyla en büyük ihracatçı ülkelerdir.  Bu araştırmada aşağıda istatistiklerini vereceğimiz  ilk 6 büyük ihracatçı ülkenin ihracat rakkamlarını göreceksiniz.  Bu ülkeler sırasıyla Almanya, İtalya, Çin, Avusturya, Amerika ve Taiwandır. Almanya’nın Ağaç işleme makinelerindeki toplam payı 3,4 milyar Euro’dur. Bunun 2,4 milyar dolarını ihracat yaparken  1 milyar dolarlık bir dilimini iç pazarda tüketip yine aynı sektörde 500 milyon dolarlık ithalat gerçekleştirmektedir.  Pek çok makine üretim sanayinde liderliğini koruyan Almanya’nın genel makine üretimi içindeki ahşap makine hacmi % 1,5’tir. Global ticaretteki payı ise %28’dir. En büyük müşterileri ise Amerika ve Çindir. 

İtalya 2017 verilerine göre bir buçuk milyar Euro'luk ihraç edilen malların iki numaralı seviyesinde kalmaya devam ediyor.

Çin üçüncü sırayı korumuş ve dünyanın her yerinde yerleşik bir imalat aktörü haline gelmiştir. Çok uygun fiyatlı ürün fiyatları, her zaman Asya endüstrilerinin en önemli gücü olmuştur, ancak son yıllarda, makinelerin teknolojik standartları, kaçınılmaz olarak tüketici fiyatlarının düzeltilmesine yol açacaktır. En önemli iş hala geleneksel küçük makinelerdir.

Aşağıdaki çizelgede de görüldüğü gibi dünyanın en büyük ihracatçısı konumundaki Çin aynı zamanda Ahşap işleme mobilya üretim makinelerinde en büyük ithalatçı ülke konumundadır. Çin bu yatırımlarını bir yandan dünya ihracat lideri vasfıyla hem küresel pazarlara satış, hem de  tüketim toplumuna dönüşen iç pazarda yerele yüksek ölçekli üretimle yanıt vermeye çalışıyor. Bunu yaparken büyümenin ve tüketimin yarattığı yeni duruma uygun planlamalar yapmak durumunda kalıyor. 

Ancak dışa açılmış Çin ekonomisi kaçınılmaz olarak dışardan gelen eğilimlere ve iç pazarın arzularına da uygun davranmak zorunda kalıyor. Öyle ki Özellikle tüketim alanında batıya özenli yeni kuşak Çin tüketicileri, ki bunlar alım gücü yüksek teknokratlar, mühendis ve hizmet pazarındaki profesyonellerden oluşuyor. Dünya ile entegre bu kesim batılı yaşam tarzı ve alışkanlıklarını burada hayata geçiriyor, ithal ürünler kullanıyor. İtalyan restaurantlarında Amerikan Cafelerinde boş zamanlarını geçiriyor, buralarda buluşuyorlar. Son iki yıl içinde sadece Guangzhou ve Shanghai’de yüzlerce Starbucks  kahve mağazaları açıldı. Buraların en önemli müşterisi ise yeni kuşak Çin gençliğidir. 

Çin devleti pek çok sektörden elde ettiği devasa ihracat fazlası dövizü yeni tüketim toplumu eliyle yine batıya aktarıyor. Yakın gelecekte bu ithal ürünler ve tüketim patlaması arttıkça bu zengin dolar ve Eurolar geldikleri ülkelere tekrar  geri gidecekler gibi görünüyor. 

 Channeller, Gucci’ler , uluslararası zincir hoteller, lüks araba markaları, Lüks İtalyan mobilyaları, marka restaurantlar şimdilik gözde tüketim nesneleri durumundadır. Dünyanın her yerinde en büyük kalabalıkları oluşturan Çinli turistler de yine bu tüketim olguları içinde değerlendirilebilir.   Yakın gelecekte Çin’in ihracatının gerilemesi iç pazarda tüketimin ihracat aleyhine büyümesi yeni sorunları yaratacak ve küresel rekabette yeni durumlar ortaya çıkaracaktır. Bu durum bütünsel olarak tüm üretim sektörlerini ilgilendiren farklı bir saptamadır. 

Şüphesiz Trump yönetimiyle birlikte gelişen Amerikan yeni dış politikasında da topun ağzındaki ilk hedef  İran kadar ihracat devi Çin de oldu. Çin’in yükselen yıldızı batı sermayesi kadar en çok da Amerikayı etkiledi. Çin ürünlerine uygulanan yüksek gümrük vergileri ile başlayıp karşılıklı ekonomik yaptırımlara dönüşen devlerin bu savaşında Amerika şimdilik Avrupa sermayesini yanına almış durumda. Çünkü büyüyen Çin Batı sermayesini de tehdit ediyor. Uygulamaya konan ekonomi savaşları ardından digital platforma da yansıyarak, Microsoft yazılımlarının Çin ürünlerine servis vermemeye kadar gelmiş durumda. Şimdilik Çin devi Huwai  kendi sistemlerini devreye sokarak Amerikan ürünlerini pazardan silmeye çalışıyor. Bu durum cep telefonu pazarında Çin lehine de 1,5 milyarlık ulusal pazarın tümüyle içselleşmesi anlamına gelecektir. Apple için önemli bir Pazar olan Çin, bu kararalar sonucu durumdan en çok etkilenen şirket olarak görülüyor. Keza Çin toplumu böyle bir durumda ulusal duruşunu sergileyebilen bir reflekse sahiptir.

Yeni eko-finansal savaş politik düzlemde de sürüyor ve yakın dönemde bunun sonuçları daha rahat gözlemlenebilir. 

Öte yandan masif ve ahşap ağırlıklı üretim ve tüketim pazarı olan Amerika mobilya pazarında,  son on yılda ciddi bir panel mobilya talebi oluşmaktadır, bu da panel işleme makinelerine Amerika gibi devasa bir Pazarı açmaktadır. Pazarda büyük ölçekli işletmelerde Alman ve İtalyan makinelerinin hakimiyeti söz konusuyken küçük makinelerde Taiwan ve Çin makineleri ile yeni bir aktör olarak klasik marangoz makinelerinde  İspanya Vietnam ve Türk üreticileri bu pazarı hedeflemiş bulunmaktadır. 

Bir yeni Pazar alanı ise başta Çin olmak üzere, Almanya, İtalya, brezilya ve Türkiye’nin odak noktasına koyduğu Afrika pazarı gelmektedir.

Son siyası gelişmelere rağmen bakir bir Pazar olan Afrika pazarında şimdilik tüm ülkeler kuzey ülkelerden başlayarak aşağı doğru daha çok güvenilir alanlara doğru bir ihracat stratejisi izliyorlar. Uluslararası sermayenin sıkça oynadığı bu alanlarda hareket etmek zor da olsa yerel pazarların daralması firmaları ihracata zorluyor ve pek çok pazarda var olma zorunluluğu onları buralara yönlendiriyor. Özellikle Türkiye açısından bakılırsa yakın komşu pazarlarında Türkiye aleyhine gelişen pozisyonlar bu pazarların kaybedilmesi ve kısa vadede Libya, Suriye, nisbetten İran, Mısır ve Irak gibi toplamda 20 milyar dolarlık bir ihracat pazarında oynamak şimdilik zor görünüyor. Halen devam eden ticari ilişkilere rağmen ekonomi savaşlarında topun ağzındaki ilk hedef İran için eski çamlar bardak misali!...

Şimdi Türk Ahşap sanayi ve Makine üreticileri pek çok endistride olduğu gibi içpazarda süren ekonomik daralma ve döviz kurlarındaki sürekli dalgalanmalar sonucu yüzünü mutlak ihracata çevirmiş durumda, Aşağıda Ahşap işleme makineleri sektöründe dünya lideri bu 6 büyük ihracatçı ülkenin ülkelere göre ihracatlarında aldıkları yüzdeleri görebilirsiniz. 

YARARLANILAN KAYNAKLAR: 

-Tuik raporları, 

-Nesip uzun –Mobilya dergisi arşivi

-WDMA 2018 raporları, 

-ACİMALL ANNUAL REPORT  - The Italian woodworking machinery and tools industry 

** Journal of Bartın Faculty of Forestry, 2016,/ TU?RKI?YE AHS?AP I?S?LEME MAKI?NELERI? U?RETI?M SEKTO?RU?NU?N I?S?LETME YAPISININ I?NCELENMESI? -Yıldız C?ABUK, , Murat YES?I?LKAYA , Selman KARAYILMAZLAR